معدن؛ ثروتی که نیاز به توجه دارد

کشور ایران با داشتن پتانسیل‌های معدنی متنوع و ذخایر ارزشمند فلزی و غیر فلزی در بین ۱۰ کشور برتر جهان قرار گرفته است. حدود ۷ درصد از ذخایر معدنی جهان در ایران جای دارد و به دلیل واقع شدن در مسیر کمربند فلززایی جهانی آلپ – هیمالیا، ایران توانایی قرار گرفتن در ردیف اول رهبری خاورمیانه و آسیای میانه از لحاظ فعالیت‌های اکتشافی معدنی، فناوری و سرمایه‌گذاری بخش معدن را دارا است. گواهی بر این ادعا، داشتن حداقل ۸ معدن بزرگ در کلاس جهانی است. بدیهی است که توسعه این منابع و بهره‌برداری از آنها قدرت رقابت ما را در سطح بین‌الملل افزایش خواهد داد و بخش معدن را در کشور به رتبه اول اشتغال‌زایی و تولید درآمد ملی تبدیل خواهد کرد.

در مقطع کنونی، ذخایر کشف شده و در حال بهره‌برداری در مقایسه با وسعت و پتانسیل کشور ایران اندک است. گواه این ادعا، رشد ۷۳ درصدی ذخایر قطعی معدنی، تنها با افزایش ۳۵ درصدی هزینه‌های اکتشافی در پنج ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۹ بوده است. در عمل هزینه صرف شده برای عملیات اکتشاف در پنج ماهه اول امسال نزدیک ۵۷۵ میلیارد ریال بوده و نسبت به مدت مشابه سال گذشته- که ۴۳۳ میلیارد ریال بوده- رشد ۳۵ درصدی داشته است؛ امّا ذخایر قطعی معدنی از ۲۰۳،۳۸۷ هزار تن به ۳۵۲،۳۳۳ هزار تن رسیده است.

گردش مالی بخش معدن در جهان قابل توجه است؛ اطلاعات به‌دست آمده حاکی از این است که از ۸ هزار میلیارد دلار گردش مالی بخش صنعت دنیا در سال، ۲/ ۲ هزار میلیارد دلار آن (حدود ۳۰ درصد) مربوط به بخش معدن است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که از ۱۸۰۸ میلیون تن فولاد در جهان، سهم ایران ۵/۲۴ میلیون تن، از ۷۳۰۰ میلیون تن تولید زغال سنگ در جهان سهم ایران حدود ۲ میلیون تن، از ۴۲۰۰ میلیون تن تولید سیمان در جهان سهم ایران برابر با ۵۳ میلیون تن، از ۲۲۰۰ میلیون تن تولید سنگ آهن در جهان، سهم ایران برابر با ۷۶ میلیون تن و از ۵/۲۰ میلیون تن تولید مس در جهان، سهم ایران حدود ۲۴/۰ میلیون تن است.

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد سهم بخش معدن از تولید ناخالص داخلی جهانی، ۱/ ۵ درصد است. این در حالی است که سهم معدن از GDP کشور طی ۶۰ سال گذشته بیشتر از یک درصد نبوده است. سهم نزولی معدن از GDP طی پنج سال براساس آمار بانک مرکزی از رقم ۰۳/۱ درصد سال ۹۱ به ۶۸/۰ درصد در سال ۱۳۹۶ رسیده است.

سهم معدن از اشتغال مستقیم جهانی ۳۰ میلیون نفر است. معدن جزو حوزه‌هایی است که باعث اشتغال پایدار متوازن و افراد بومی می‌شود. متوسط ضریب اشتغال غیرمستقیم بخش معدن در جهان، ۷ نفر است و در بین حوزه کشاورزی، حوزه آموزش، گردشگری و بانکداری بیشترین اشتغال غیرمستقیم را ایجاد می‌کند. سهم معدن از اشتغال مستقیم و غیرمستقیم جهانی حدود ۲/ ۵ درصد (۲۰۰ میلیون نفر) است. تعداد شاغلان مستقیم معادن در حال بهره‌برداری ایران براساس گزارش مرکز آمار در سال ۱۳۹۷، حدود ۱۰۰ هزار نفر است.

با توجه به سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ و تولید ۷۰۰ میلیون تن ماده معدنی، توجه ویژه به بخش معدن و صنایع معدنی به‌عنوان یک صنعت خودکفا (معدن به جای نفت) می‌تواند نقش موثری در رشد اقتصادی کشور داشته باشد. اهمیت بخش معدن و صنایع معدنی و نقش درآمدهای حاصل از آن برای پوشش بیش از ۶۰ درصد از درآمدهای نفتی کشور خواهد بود. ایران یک درصد از ذخایر معدنی خود را بهره‌برداری می‌کند، در حالی که این عدد در مقیاس جهانی حدود ۵ درصد است. در صورتی که ایران به همین میزان جهانی از ذخایر معدنی خود بهره‌برداری کند، چند برابر درآمدهای نفتی حاصل می‌شود.

مجموعه‌ی معنا با توجه به ضرورت توجه به داخل و نیاز ویژه به استفاده از توانمندی داخلی و نیز، با توجه به شرایط اقتصادی و لزوم تلاش در راستای اقتصاد مقاومتی، وظیفه‌ی خود می‌داند تا در این حوزه، علی‌الخصوص در حوزه‌ی اکتشاف و در مرحله‌ی بعد، بهره‌برداری، اقدام به سرمایه‌گذاری و اعتلای چرخه‌ی معدنی کشور نماید.